De darm, steunpilaar van onze gezondheid
De darm is het voorwerp van heel wat recente ontdekkingen en geniet dan ook veel belangstelling van de wetenschappers.
En wij beginnen inzicht te krijgen in zijn centrale rol voor onze gezondheid...
De darm is het voorwerp van heel wat recente ontdekkingen en geniet dan ook veel belangstelling van de wetenschappers.
En wij beginnen inzicht te krijgen in zijn centrale rol voor onze gezondheid...
De microbiota of darmflora heeft de laatste tijd alle aandacht naar zich getrokken. Daardoor geraakten alle andere elementen van de darm in de vergeethoek: het darmslijmvlies en al zijn functies, het zenuwstelsel van de darm, de communicatie met de hersenen... Deze sterk onderling verbonden elementen zijn het voorwerp van dit themanummer.
Niet minder dan 5 m lengte om de vertering van het voedsel af te werken (na het malen in de mond en het homogeniseren in de maag, dit alles in een bad van specifieke enzymen). Bijgestaan door de enzymen uit de alvleesklier en de lever (gal) worden de grote moleculen in de voeding verder afgebroken tot kleinere elementen: nutriënten of voedingsstoffen (suikers, aminozuren, vetzuren, vitaminen, mineralen).
Daar blijft het echter niet bij: voedingsstoffen moeten worden opgenomen en dan in het bloed terechtkomen. Daarvoor bestaat een bijzondere structuur, het slijmvlies, dat opgebouwd is uit specifieke cellen, darmcellen of enterocyten. Dat slijmvlies plooit en golft, is bedekt met miljoenen kleine uitstulpingen of darmvlokken, de villi, op hun beurt bedekt met microvilli. Men noemt dit de borstelzoom. Die borstelzoom beslaat een oppervlakte van 400 m², wat overeenstemt met de oppervlakte van een basketbalveld. Dit volstaat om de nutriënten zeer doeltreffend, snel en optimaal op te nemen. Dit slijmvlies wordt voortdurend vernieuwd, de enterocyten leven tussen 2 en 6 dagen. Het is bovendien heel dun (4/100 mm).
De enterocyten zijn bovenaan (apicaal) aan elkaar gekit met eiwitten die een waterdichte aansluiting vormen en de doorgang van ongewenste stoffen beletten: toxines, allergenen, bacteriën – doorheen de ruimte tussen twee cellen om zo in de bloedsomloop terecht te komen. Deze mechanische barrière in de darm wordt aangevuld door slijmcellen. Daarbij komt nog de bescherming geboden door het immuunsysteem en de microbiota van de darm.
Zodoende wordt de integriteit van de darm door een trio gewaarborgd: slijmvlies, immuunsysteem en microbiota.
De darmcellen vernieuwen zich snel. Daarvoor hebben zij glutamine nodig, een aminozuur dat ze de energie aanvoert die nodig is voor hun ontwikkeling, die op haar beurt onmisbaar is voor de integriteit van de barrière. Glutamine werkt ook op het immuunsysteem in de darm: zij is onmisbaar voor de ontwikkeling en de werking van de immuuncellen.
Bepaalde omstandigheden leiden tot aanzienlijke overconsumptie van dit aminozuur: stress, trauma's, infecties, ontstekingen… en elke situatie waarbij de integriteit van het darmslijmvlies in het gedrang komt.
De dikke darm is slechts 1,5 m lang van het begin (het caecum of blindedarm) tot het einde (rectum of endeldarm). Tussen beide bevindt zich de dikke darm of colon die de residu's of afvalstoffen naar buiten drijft. De cellen van de dikke darm bezitten een hoog gespecialiseerde borstelzoom voor de actieve heropname van water. De vertering in de dikke darm gebeurt uitsluitend door de bacteriële flora (de bacteriën zijn daar het talrijkst). Door fermentatie- en rottingsmechanismen staat deze flora in voor de afbraak van de voedselresidu's die aan de vertering zijn ontsnapt, in het bijzonder de vezels, door de productie van nuttige stoffen zoals vitaminen, vetzuren of glucose.
Prebiotische vezels zijn plantaardige vezels (in peulgewassen, gedroogde vruchten, bepaalde graansoorten en bepaalde groenten) die weerstaan aan de vertering in de dunne darm en de dikke darm bereiken, waar zij min of meer werken als voedingsbodem en meststof, door de beschermende bacteriën in de darm te voeden zodat die zich kunnen vermenigvuldigen. Die gunstige bacteriën produceren stoffen, meer bepaald butyraten of derivaten van boterzuur, die zorgen voor de toevoer van energie naar de cellen van de dikke darm, en dus voor hun noodzakelijke vernieuwing.
Het zenuwstelsel van de darm of enteraal zenuwstelsel telt meer dan 100 miljoen neuronen – even veel als ons ruggenmerg –, een twintigtal mediatoren (dezelfde als in de hersenen) en een groot aantal verbindingen. Het bedekt de hele darm en werkt onafhankelijk, ook al is het via de nervus vagus met de hersenen verbonden .
Op die manier worden talloze boodschappen tussen beide hersenstellen uitgewisseld. Ook de microbiota neemt actief deel aan deze uitwisselingen. Welnu, chronische stress en emoties kunnen de samenstelling van de darmflora beïnvloeden door de vrijstelling van stresshormonen en neuromediatoren. Men stelt ook een wijziging vast in de neuronen van het spijsverteringsstelsel met verminderde gevoeligheid van het spijsverteringskanaal, in het bijzonder van de darm. "Het slaat op mijn darmen", "mijn darmen zijn in de knoop", zoals dat in de volksmond gezegd wordt, geven het verband tussen beide hersenstellen weer.
Talrijke omgevingselementen kunnen een invloed hebben op de darmpermeabiliteit (men spreekt van verhoogde of hyperpermeabiliteit):
Veel mensen stapelen vandaag deze risicofactoren op.
In dat geval vervult het darmslijmvlies zijn absorptierol niet naar behoren, met als gevolgen:
Met daarbovenop een overmatige reactie van het immuunsysteem door het doorlekken van ongewenste stoffen. Hierdoor ontstaan: intolerantiereacties, allergie, chronische ontsteking die pijn veroorzaakt, prikkelbare-darmsyndroom, auto-immuunziekten, vermoeidheid door tekorten aan oligo-elementen (dit sluit aan op de bevindingen in de studies van dr. Kousmine en dr. Seignalet).
Allereerst, kauw goed en grondig… De vertering gebeurt via verschillende achtereenvolgende stadia, en als de eerste schakel, de mond, zijn werk niet doet, raken de andere overbelast.
Eet in een rustige omgeving, zonder andere activiteit.
Ga een luchtje scheppen, doe aan sport, ontspan u zo vaak mogelijk
1. Verbeter uw voeding om de overmaat aan fermentatie en rotting in de darmen te vermijden, die verantwoordelijk zijn voor een opgezette buik, winderigheid en opzwelling. ("Hoe gezond eten") Opteer voor kruiden en specerijen met antioxiderende eigenschappen, vol met mineralen en oligo-elementen, vooral als ze vers worden verbruikt.
2.Onderhoud of herstel het evenwicht van de darmflora door voedsel te kiezen dat rijk is aan melkzuurfermenten (zuurkool, gedesemd brood, olijven…) of aan prebiotische vezels. Zet op het menu: prei, pastinaak, peulvruchten, kool, aardpeer, witlof, banaan, appelen, peren, gedroogde vruchten…
3. Ondersteun het darmslijmvlies in zijn functies van barrière en opname van voedingsstoffen:
4. Bevorder het geestelijk welzijn door in te zetten op voedingsmiddelen die de productie van "rustbrengende" neurotransmitters in de darm bevorderen:
*Butyrate: implications for intestinal function. Leonel AJ et al. Curr Opin Clin Nutr Metab Care. 2012.
Soignez le côlon irritable naturellement
Dr Jacques MEDART
Uitg. Thierry Souccar. Oktober 2015
Mes petites recettes magiques sans Fodmaps
Dr Pierre NYS
Uitg. Leduc. Oktober 2015
Le charme discret de l'intestin
Giulia ENDERS
Uitgeverij Actes Sud. April 2015